Maak gebruik van positionele hygiëne!
In veel Nederlandse organisaties heerst een informele omgangsvorm. We zeggen ‘je’ tegen onze leidinggevende, gebruiken voornamen en lunchen samen alsof hiërarchie niet bestaat. Die gelijkwaardigheid maakt samenwerken vaak prettig, maar brengt ook een risico met zich mee: het vervagen van professionele grenzen. En juist dat kan ervoor zorgen dat discussies op de werkvloer persoonlijk aanvoelen of zelfs uit de hand lopen.
Gelukkig is daar iets aan te doen. Het sleutelbegrip: positionele hygiëne.
Wanneer discussies persoonlijk worden
Iedereen kent het wel: je zit in een teamoverleg en er wordt een voorstel gedaan. Iemand reageert fel of trekt het idee direct in twijfel. Niet omdat het inhoudelijk geen goed plan is, maar omdat het afkomstig is van een collega waar hij of zij eerder mee botste. Of iemand zegt niets, omdat die bang is dat een kritische noot als “aanval” wordt gezien. Zo sluipen onderliggende relaties en persoonlijke voorkeuren het overleg binnen, terwijl het eigenlijk zou moeten gaan over de inhoud.
In een informele werkomgeving is het bovendien niet altijd duidelijk wie welk mandaat heeft. Iedereen voelt zich vrij om mee te denken en zijn mening te geven, wat op zich positief is. Maar als het gaat over een onderwerp waar niet iedereen evenveel van weet, kan dat leiden tot ruis. Waarom zou een collega van HR evenveel te zeggen moeten hebben over een marketingstrategie als de marketingmanager zelf? Wanneer iedereen als zichzelf spreekt, en niet vanuit hun rol of expertise, wordt het lastig om tot heldere besluiten te komen.
Wat is positionele hygiëne?
Positionele hygiëne betekent dat je duidelijk maakt dat je spreekt vanuit je functie of professionele rol, niet op persoonlijke titel. Het is een manier om de inhoud weer centraal te zetten en ervoor te zorgen dat gesprekken gaan over wat iemand weet of ziet vanuit zijn of haar verantwoordelijkheid, en niet over wie iemand is of vindt.
Het verschil tussen “Ik vind dit geen goed idee” en “Vanuit mijn rol als marketingadviseur zie ik hier risico’s” is enorm. In het eerste geval blijft onduidelijk waarom iemand iets zegt, en kan het overkomen als persoonlijke kritiek. In het tweede geval wordt meteen duidelijk welk perspectief wordt ingebracht en waarom dat relevant is.
Hoe pas je positionele hygiëne toe?
Het begint met bewustwording. Vraag jezelf bij iedere bijdrage in een overleg af: spreek ik nu als persoon, of als professional? En wat is mijn rol in dit vraagstuk?
Je kunt dit oefenen door letterlijk te benoemen vanuit welke rol je spreekt. Bijvoorbeeld:
- “Als projectleider wil ik hier op wijzen dat…”
- “Vanuit mijn verantwoordelijkheid voor de klanttevredenheid zie ik dat…”
- “In mijn rol als teamleider merk ik dat…”
Ook bij het reageren op anderen kun je diezelfde taal gebruiken:
- “Interessant punt, hoe zie je dat vanuit jouw rol als HR-adviseur?”
- “Dat raakt ook jouw verantwoordelijkheid als financieel controller, klopt dat?”
Op die manier help je elkaar om scherp te blijven op ieders positie en verantwoordelijkheid.
De rol van de voorzitter of leidinggevende
Een voorzitter of teamleider speelt een essentiële rol in het bewaken van positionele hygiëne. Door actief te benoemen wie waarvoor verantwoordelijk is en deelnemers uit te nodigen om vanuit hun rol te spreken, ontstaat structuur en helderheid. Het voorkomt dat het overleg verzandt in meningen en maakt ruimte voor expertise.
Praktische voorbeelden:
- “Jolanda, jij bent teamleider binnendienst. Wil jij vanuit die positie reageren op dit voorstel?”
- “Rob, jij hebt als coördinator klantcontact dagelijks te maken met dit probleem. Hoe kijk jij hier tegenaan vanuit jouw rol?”
Dit soort interventies maken dat iedereen weet: we zijn hier als professionals, niet als individuen die toevallig samenwerken.
Wat levert het op?
Het toepassen van positionele hygiëne zorgt voor meer rust, focus en effectiviteit in overleg. De inhoud komt weer centraal te staan. Er is minder ruimte voor persoonlijke gevoeligheden en meer erkenning voor ieders deskundigheid.
Daarnaast geeft het structuur: mensen weten wanneer ze aan zet zijn, vanuit welke verantwoordelijkheid ze spreken, en waarom hun bijdrage ertoe doet. Dat verhoogt niet alleen de kwaliteit van de besluiten, maar ook het werkplezier.
Wil je dit versterken in jouw team?
Positionele hygiëne is geen aangeboren vaardigheid. Het vraagt oefening, reflectie en soms ook een beetje hulp van buitenaf. Als teamcoach help ik teams om effectiever te overleggen, beter samen te werken en scherp te blijven op ieders rol en verantwoordelijkheid.
Met een paar gerichte observaties en interventies help ik jouw team om van ‘meningen’ naar ‘professionele perspectieven’ te gaan. Zo wordt vergaderen weer zinvol én prettig.
Meer weten? Neem contact op via de contactpagina of plan direct een kennismakingsgesprek in.
